Wat is Gynaecomastie?
Gynaecomastie is de medische term voor borstontwikkeling bij mannen. Het wordt in de volksmond ook wel “gyno” genoemd. Het betekent dat mannen grotere borstklieren hebben dan normaal. Dit kan aan één of aan beide borsten voorkomen. Het kan hard aanvoelen en soms gevoelig of zelfs pijnlijk zijn.
Gynaecomastie is de officiële term voor vergroot borstklierweefsel. Overtollig vetweefsel kan ook voor borstvorming bij mannen zorgen. Vaak wordt ook daarvoor de term gynaecomastie gebruikt, hoewel dit eigenlijk geen “echte” gynaecomastie is. De medische term voor vetophoping in de mannelijke borst is pseudo-gynaecomastie.
Gynaecomastie is niet gevaarlijk, maar het kan wel zorgen voor pijnklachten en schaamte of onzekerheid.
Hoe vaak komt Gynaecomastie voor?
Gynaecomastie komt vaker voor dan je misschien denkt. Het komt voor bij pasgeborenen, doordat zij via de placenta (moederkoek) oestrogenen krijgen van de moeder. Dit is onschuldig en verdwijnt in de loop van het eerste levensjaar. Ongeveer 50 tot 70 procent van de jongens in de puberteit krijgt te maken met enige mate van borstontwikkeling. Vooral 13- en 14-jarigen hebben hier last van. Het komt door hormonale schommelingen en verdwijnt vaak vanzelf. Bij volwassen mannen komt gynaecomastie voor bij ongeveer 30 procent. Vooral oudere mannen, tussen de 50 en 70 jaar, kunnen hiermee te maken krijgen door dalende testosteron-waarden.
Op alle leeftijden kan overgewicht zorgen voor overmatige vetophoping op de borst.
Schaamte en gynaecomastie
Hoewel gynaecomastie onschuldig is, kan het wel zorgen voor veel schaamte. Mannen met gynaecomastie voelen zich vaak onzeker over hun uiterlijk. Ze vermijden soms activiteiten, zoals zwemmen of sporten, waarbij hun bovenlichaam zichtbaar is. De schaamte kan zelfs leiden tot sociale terugtrekking en een negatief zelfbeeld. Tijdens de puberteit, wanneer jongeren zich al onzeker kunnen voelen, kan gynaecomastie een grote impact hebben op het zelfvertrouwen. Maar ook op volwassen leeftijd kan schaamte en onzekerheid een enorme impact hebben op het zelfvertrouwen en zelfbeeld.
Oorzaken van gynaecomastie
Er zijn verschillende oorzaken voor gynaecomastie. Het komt meestal door een verstoring van de hormonen in het lichaam. Mannen maken zowel mannelijke (testosteron) als vrouwelijke hormonen (oestrogenen) aan. Als er een onbalans is, waarbij er verhoudingsgewijs meer oestrogenen aanwezig zijn, kunnen de borstklieren gaan groeien.
Andere oorzaken kunnen zijn:
- Gebruik van bepaalde voedingssupplementen met oestrogeenbevattende stoffen;
- Gebruik van bepaalde medicijnen, zoals anabole steroïden, anti-androgenen (Flutamide, Bicalutamide, en Finasteride), Spironolacton, Verapamil, Nifedipine, Cimetidine, Amitriptyline, Risperidon, Haloperidol, Chemotherapie, Methotrexaat, Efavirenz;
- Overmatig alcohol- of drugsgebruik (cannabis/marihuana, heroïne);
- Gezondheidsproblemen, zoals lever- of nierproblemen, of een schildklieraandoening. In zeldzame gevallen kan teelbalkanker een oorzaak zijn;
- Overgewicht, wat leidt tot meer vetweefsel rond de borsten.
Het is belangrijk om te weten dat er in de meeste gevallen van gynaecomastie geen oorzaak wordt gevonden!
Symptomen van gynaecomastie
De meest voorkomende symptomen (klachten) van gynaecomastie zijn de aanwezigheid van vergrote borsten en soms gevoeligheid of pijn in de borst. Bij sommige mannen is de borstgroei minimaal, terwijl bij anderen de borst forse afmetingen kan aannemen. In de meeste gevallen is gynaecomastie onschuldig. Maar als de borst erg pijnlijk is, er harde knobbels ontstaan, of als de borst in korte tijd snel gegroeid is, is het verstandig om een arts te raadplegen. Het is goed om te weten dat gynaecomastie geen verhoogd risico op borstkanker geeft.
Stadia van gynaecomastie
De uitgebreidheid van gynaecomastie wordt meestal beschreven volgens de Tanner-classificatie (zie foto). De Tanner-classificatie is onderverdeeld in vijf stadia, waarbij elke fase de voortgang van de borstontwikkeling weergeeft.
Tanner Stadiëring
Stadium 1: Prepuberaal (Geen ontwikkeling)
In dit stadium is er nog geen sprake van borstontwikkeling. De borst is plat, en er is geen sprake van vergroting van de borstklier.
Stadium 2: Begin van borstontwikkeling (Knopvorming)
Er ontstaat een kleine verhevenheid (een knobbeltje) onder de tepel, waarbij de borstklier net begint te groeien. Dit stadium gaat vaak gepaard met gevoeligheid rond de tepel.
Stadium 3: Verdere groei (Vergroting van de borst)
De borst groeit verder en begint meer volume te krijgen. De tepel en het omliggende gebied worden groter, maar er is nog geen duidelijk onderscheid tussen de tepel en de rest van de borst.
Stadium 4: Opvallende borstgroei
De tepel komt verder naar voren en is duidelijk verheven van de rest van de borst. De borst lijkt meer op een vrouwelijke borst en de vergroting opvallender.
Stadium 5: Volwassen stadium
In dit stadium is de borst volledig ontwikkeld en heeft deze een volwassen vorm gekregen. De borstklier kan groter zijn, en de borst kan zich qua uiterlijk vergelijken met die van een volwassen vrouw.
Deze Tanner-classificatie helpt artsen om de ernst van de gynaecomastie te bepalen. De zorgverzekeraar gebruikt het om te bepalen of iemand wel of niet in aanmerking komt voor vergoeding van de behandeling. Bij jongere jongens komt gynaecomastie meestal voor in stadium 2 of 3 en verdwijnt dit vaak vanzelf. Bij volwassen mannen kan de borstontwikkeling blijven in stadium 4 of 5.
Hoe wordt gynaecomastie behandeld?
De behandeling hangt af van de oorzaak. Gynaecomastie in de puberteit verdwijnt meestal vanzelf binnen een paar maanden tot een paar jaar. Als medicijnen de oorzaak zijn, kan de arts overwegen om te stoppen of over te schakelen naar een ander middel. Drank- of drugsgebruik moet vermeden worden. Bij overgewicht is het belangrijk om eerst af te vallen tot een gezond gewicht.
Ligt de oorzaak niet in bovenstaande? Of is de oorzaak niet weg te nemen? Dan kan een operatie nodig zijn om het overtollige borstweefsel te verwijderen
Wat kun je zelf doen tegen gynaecomastie?
Gezond eten, regelmatig bewegen en overmatig alcoholgebruik vermijden kunnen helpen om de kans op gynaecomastie te verkleinen. Overgewicht verminderen kan ook de borstgrootte verminderen. Als je vermoedt dat een medicijn het probleem veroorzaakt, bespreek dit dan met je arts.
Samengevat
Gynaecomastie is een veelvoorkomend probleem bij mannen en kan leiden tot onzekerheid en schaamte. Gelukkig is het meestal onschuldig en verdwijnt het vaak vanzelf. Het is belangrijk om te weten dat je niet de enige bent die hiermee te maken heeft. Bij twijfel of zorgen is het altijd goed om medisch advies in te winnen. Dit begint eigenlijk altijd bij de huisarts. De huisarts verwijst je zo nodig naar de kinderarts, de internist of de plastisch chirurg.
